Enflasyon muhasebesi uygulaması, mali hayatımıza 17.12.2003 Tarihinde Vergi Usul Kanuna eklenen mükerrer 298. Madde ile girdi.

Peki, enflasyon muhasebesinin uygulanma şartlar nelerdi? Kısaca bir hatırlayalım; İçinde bulunulan yıldan önceki son 3 yıl toplamında ÜFE artışının %100 aşması ve yıl içindeki üç aylık dönemler sonunda artışın %10’dan fazla olması durumunda, bilanço esasına göre defter tutan gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri bilançolarını enflasyon düzeltmesine tabi tutarlar. Bu iki şartın birlikte ortadan kalması halinde enflasyon düzeltmesi uygulamasına son verilir. Son üç yılın hesabında son 36 ay dikkate alınır.

Yasa maddesi uygulamaya başlanıldıktan sonra en son 2004 yılında enflasyon muhasebesi uygulandı. Ta ki 2021 yılında şartların yeniden gerçekleşmesine kadar uygulanmadı. 2021 yılında enflasyon muhasebesi uygulanma şartları oluşmasına rağmen Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından uygulanma 2023 yılı sonuna ertelendi.

Eyer başka bir erteleme olmaz ise 01.01.2024 tarihinden itibaren enflasyon muhasebesi uygulamasına devam edilecektir.

Enflasyon muhasebe uygulaması neleri içerir;

Bildiğimiz üzere işletme ve şirketlerin bilançosu, varlıklar ve kaynaklardan oluşmaktadır. Bir tarafta işletmenin sahip olduğu varlıklar (Nakit para, Ticari Alacaklar, Ticari Mallar, Sabit Kıymetler ve Demirbaşlar) Diğer tarafta bu varlıkların nasıl edinildiğini gösteren Yabancı ve Öz Kaynaklar, Yabancı kaynaklar ile Ticari borçlar veya Banka borçlarından, Öz Kaynaklar terime ile işletme sahiplerinin koymuş oldukları sermayeden veya geçmiş yıl karlarından, yedek akçeleri genel olarak ima ediyoruz.

Parasal olan, olmayan ayrımı;

Bir varlık veya kaynak üzerinde yazan nominal TL değeri ile ifade ediliyorsa buna kısaca parasal değer diyebiliriz. Örnek olarak, banka veya kasanızda bulunan banknotlar veya piyasaya olan TL borçları verebiliriz. Bir varlık veya kaynak maliyeti ile veya üzerinde yazan (nominal) değeri ile değerlendirilmiyorsa parasal olmayan değer diyebiliriz. Örnek işletmede bulunan bir ticari emtia, otomobil veya işletme sahibinin işletmeye koymuş olduğu sermaye tutarını parasal olmayan şeklinde tanımlayabiliriz. Parasal değerler enflasyon karşısında değerini yitirirken, Parasal olmayan değerler enflasyon karşısında nispeten değerlerini korurlar.

Şimdi gelelim enflasyon muhasebesinin uygulanmasına ve nihai sonuçlarına; İşletme ve şirketlerin bilançolarında yer alan parasal olmayan değerler, her üç aylık veya yıllık dönemler sonunda ÜFE endeksindeki artış değerlerine göre yeniden değerlendirilerek, dönem sonuna taşınır. Böylelikle enflasyonun meydana getirmiş olduğu negatif değer kayıplarını minimize etmiş oluruz. Aynı zamanda şirketlerin veya işletmelerin bilançolarındaki varlıklarının değerinin artmasına veya azalmasına sebebiyet verebilir. Bu durum tamamen varlıklar ile onların nasıl finanse edildiği ilişkisinden ibarettir.

Bir örnek ile konu daha iyi anlamaya çalışalım;

Örnek bir şirketin dönem sonu bilançosunda 10.000.000,00₺ değerinde bir işyeri binasının ve 5.000.000,00₺ değerinde ticari malının aynı zamanda 10.000.000,00₺ ödenmiş şirket sermayesinin ve 2.000.000,00₺ birikmiş geçmiş yıl karlarının var olduğunu sayalım. Dönem için gerçekleşen enflasyon oranında %25 olduğunu dikkate alalım. Yapacağımız enflasyon muhasebesi uygulamamız basitçe şöyle olacaktır. Parasal olmayan varlıkların enflasyon düzeltmesinden (Bina 10.000.000+5.000.000Ticari mal X 1,25 Enflasyon oranı) 3.750.000,00₺ enflasyon karı, Yine parasal olmayan kaynakların enflasyon düzeltmesinden (10.000.000 Sermaye+2.000.000 Geçmiş yıl karı X 1,25 Enflasyon oranı) 3.000.000,00₺ enflasyon zararı hesaplanır. Dönem sonunda Enflasyon karından, Enflasyon zararını mahsup ettiğimizde nihai olarak 750.000,00₺ enflasyon karı kalır. Bu kardan dolayı şirketin %25 kurumlar vergi oranı ile 187.500,00₺ vergi ödemesi gerekir.

Bu örneğimizdeki değerleri tam tersine yer değiştirdiğimizde şirket 750.000,00₺ zarar edebilir ve bu zarardan dolayı vergide ödemeyebilir aynı zamanda mali tablolarında varlıklarının değerinde 750.000.00₺ değer kaybı yaşanır.

Enflasyon muhasebesinin vergi yönünden ele alındığında stratejik noktası, işletme ve şirketlerin bilançolarında yer alan parasal olmayan varlıkların hangi kaynaklar ile finanse edildiğidir. Başka bir ifade ile öz kaynakların, parasal olmayan varlıkları karşılama oranıdır. Bu oran bir ve altında olması durumunda vergi yükü yaratmazken bir ve üzerinde olması durumu vergi yükü yaratmaktadır.

Enflasyon muhasebesi uygulaması ile ticari faaliyeti olmayan işletmelerin vergi ödemesi söz konusu olabileceği gibi kar eden bir işletmenin zarar eder bir duruma geçmesi de mümkündür.

Bu makalenin tüm hakları Erdal ORAL S.M.M.M.’ ye aittir. Kaynak gösterilmeden herhangi bir mecrada yayınlanmaz veya kullanılmaz.